ΚΥΠΡΟΣ  ΔΕΝ  ΞΕΧΝΩ...

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΝΤΙΦΩΝΗΤΗ , ΚΥΠΡΟΣ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η εκκλησία του Αντιφωνητή είναι το μοναδικό κτίριο που σώζεται από το μοναστήρι. Ερείπια του παλαιού μοναστηριού σώζονται στ΄ ανατολικά και βορειοανατολικά της εκκλησίας. Στη δυτική πλευρά των δυο ελεύθερων στηριγμάτων του τρούλλου εικονίζονται οι αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ. Στο δυτικό στήριγμα του τρούλλου που είναι προσκολλημένο στο νότιο τοίχο, εικονίζονται κάτω ο απόστολος Παύλος κι ο άγιος Ενδοξος και πάνω η Βάπτιση του Χριστού. Στο νοτιοδυτικό ημιχώνιο εικονίζεται η Μεταμόρφωση του Χριστού. Το κεντρικό τμήμα του βόρειου τοίχου, μαζί με τα δυο κυλινδρικά στηρίγματα του τρούλλου που είναι προσαρτημένα σ΄ αυτόν, καλύπτεται από τη Δευτέρα Παρουσία ενώ πιο κάτω εικονίζονται όρθιοι άγιοι αρκτά κατεστραμμένοι. Απ’ αυτούς ξεχωρίζει ο απόστολος Πέτρος που βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση. Απέναντι στο νότιο τοίχο εικονίζεται η Ρίζα του Ιεσσαί και πιο κάτω όρθιοι άγιοι ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζει η αγία Παρασκευή. Στο βόρειο τοίχο και στο δυτικό τοίχο κάτω από το βορειοδυτικό ημιχώνιο εικονίζονται σκηνές από τη ζωή της Θεοτόκου (προσφορά των Δώρων, Προσευχή Ιωακείμ και Αννας, Ασπασμός Ιωακείμ και Αννας κ.α.).

Η Γέννηση της Θεοτόκου εικονίζεται στο δυτικό στήριγμα του βόρειου τοίχου. Ενώ στο εσωρράχιο του δυτικού τόξου εικονίζονται οι άγιοι Κοσμάς και Δαμιανός.

 

Ο Αντιφωνητής είναι μοναδικό δείγμα οκταγωνικού τύπου εκκλησίας στην Κύπρο, αν εξαιρέσουμε την ερειπωμένη εκκλησία του κάστρου του Αγίου Ιλαρίωνα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εκκλησίας είναι ο τρούλος που έχει μεγάλη διάμετρο, καλύπτει μεγάλο μέρος της στέγης του ναού και στηρίζεται σε οκτώ κίονες. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας προστέθηκαν στο ναό νάρθηκας και εξωτερική στοά. Οι τοιχογραφίες της εκκλησίας είναι αξιοσημείωτες και έγιναν τον 12ο και 15ο αιώνα.

 

Στο μεγάλο τρούλλο του ναού υπάρχουν τέσσερις ζώνες. Στην πιο ψηλή ζώνη εικονίζεται σε κύκλο ο Παντοκράτορας. Στην πιο κάτω ζώνη, γύρω από τον Παντοκράτορα εικονίζεται η Δέηση με πλήθος από αγγέλους. Στην αμέσως πιο κάτω ζώνη εικονίζονται οι απόστολοι καθισμένοι σε θρόνους. Στην κατώτερη ζώνη εικονίζονται όρθιοι ανά δυο ανάμεσα στα 12 παράθυρα οι προφήτες. Οι πιο πολλοί από τους προφήτες έχουν υποστεί μεγάλη καταστροφή από την υγρασία. Σε καλύτερη κατάσταση σώζονται οι Ησαΐας, Αββακούμ, Ελισσαίος και Αγγαίος.

Το ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο της εκκλησίας του Αντιφωνητή είναι του 17ου αιώνα και τα βημόθυρα της ωραίας πύλης έργο του Παύλου ιερογράφου. Του ίδιου ζωγράφου είναι έργο η μεγάλη εικόνα του Αρχαγγέλου. Παλαιότερες είναι οι εικόνες του Χριστού και της Παναγίας και εκείνη του αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Οι εικόνες αυτές χρονολογούνται στο 16ο αιώνα. Στο 16ο αιώνα ανήκουν κι οι εικόνες της Μεγάλης Δέησης. Τα βημόθυρα της θύρας της Πρόθεσης είναι και αυτά του 16ου αιώνα. 

 

Λίγο πιο κάτω από το μοναστήρι, στην πανέμορφη και καταπράσινη ρεματιά, κοντά στη δροσερή βρυσομάνα, βρίσκεται ένα από τα μοναδικά δένδρα της Κύπρου, το οποίο ο λαός μας ονομάζει «ξύλο του αφέντη».

Το δένδρο αυτό (που μόνο ένα ακόμη βρίσκεται στην Κύπρο, στο Μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου στην Πάφο), μοιάζει με πλατάνι. Όταν χαραχθεί έστω και λίγο ο φλοιός του, ρέει μια ευωδιαστή πίσσα που οι χριστιανοί της περιοχής την χρησιμοποιούν ως λιβάνι, τόσο στους ναούς όσο και στα σπίτια τους. Αν και πολλοί δοκίμασαν να μεταφυτεύσουν παραφυάδες του δένδρου αυτού, απέτυχαν. Μια τοπική παράδοση λέει ότι ο Αρχάγγελος δεν επιτρέπει να φυτρώσει αλλού αυτό το δένδρο. 

Το 1964 η Ιερά Μητρόπολη Κυρηνείας ανακαίνισε το Μοναστήρι του Αντιφωνητή σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, επισκεύασε και μερικά δωμάτια στα νοτιοδυτικά της μονής και σκόπευε να την επανδρώσει. Όμως τα τραγικά γεγονότα του 1974 δεν επέτρεψαν να πραγματοποιηθεί η επάνδρωση του Αντιφωνητή. 

Η εκκλησία του Αντιφωνητή είναι από το 1974 κατεχόμενη από τους Τούρκους εισβολείς.