ΠΙΚΡΟΛΙΘΟΣ: 

 

Η συλλογή περιλαμβάνει 14 ποιήματα τα οποία σαν κεντρικό άξονα έχουν τη φύση  (Τα βότσαλα, Η πέτρα, Τα πουλιά, Το ακρογιάλι κτλ). Από τα ποιήματα δεν απουσιάζουν οι ιστορικές αναφορές (στον Ονήσιλο, τον Γρηγόρη Αυξεντίου, τον Κυριάκο Μάτση).  

 

Η πέτρα διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη συλλογή του Νικολάου-Χατζημιχαήλ ·από τον τίτλο «Πικρόλιθος»  (η ονομασία του στεατίτη από τον οποίο γίνονταν τα σταυρόσχημα ειδώλια της χαλκολιθικής εποχής στην Κύπρο), μέχρι τη διαδρομή των βότσαλων στο βυθό της θάλασσας («Τα βότσαλα»), την πέτρα ως εργαλείο επιβίωσης («Η πέτρα»), τον στίχο «γνωρίζω μόνο μια πέτρα» («Το ακρογιάλι»), την πέτρα πάνω στην οποία ο Αυξεντίου αφήνει ένα κόκκινο σημάδι από αίμα («Η Σκήτη»), μέχρι και την απειλή του Κυριάκου Μάτση «…αν θα βγω, θα βγω με μια πέτρα στο χέρι» («Διάλογος»).

 

Τους επικούς αγώνες του Κυπριακού Ελληνισμού συνοψίζει ο ποιητής μέσα από τα ποιήματά του «Πικρόμελο», «Η Σκήτη», «Διάλογος» και «Το Πηγάδι». Σε μιαν αντιστικτική σύνθεση αρχαίας και νέας τραγωδίας ή εν είδει συνοπτικού ποιητικού χρονικού της «γλυκείας» αλλά και πικρής «χώρας Κύπρου» ανιστορεί την επανάσταση του Ονήσιλου εναντίον των Περσών, τη θυσία του Αυξεντίου και του Μάτση για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού, καθώς και του ομοχώριού του Παναγιώτη, που έπεσε πολεμώντας τους Τούρκους το 1974. 

 

Στο ποίημα «Παλιό καράβι» που ανα­φέρεται στα πρώτα βήματα της ναυσιπλο­ΐας στην Κύπρο μας: 

«Γιατί όταν ήρθε ο και­ρός και φύσηξε Απηλιώτης

Στ' αμέτρητα ταξίδια μου σ' ατέλειωτο γιαλό

Σκορπού­σα μύγδαλα κι ολόγλυκο κρασί κερνούσα

Καθώς τον κόσμο θάμπωνε ο αστραφτε­ρός χαλκός...». (σελ. 30)

 

Μοιραία, αλλά και αισθητικά ωραία, η περιπλάνηση του Νίκου Νικολάου Χατζημιχαήλ στον αρχαίο κό­σμο γενικά και στην αρχαϊκή Κύπρο ειδικά, καταλήγει στην αρχαία ιστορία της Κύπρου μας και τις ελληνικές της ρίζες, απ' όπου ο ποιητής επιχειρεί ν' αντλήσει διδάγματα και παραδείγματα προς μίμηση ή αποφυγή για τη σύγχρονη εποχή και τις μέρες μας: 

 

«... δοκιμάστε απ' το δικό μου, της προδο­σίας το πικρόμελο

που στάζει απ' το κρα­νίο μου για να θυμάστε

πως πρέπει πάντα να φυλάγεστε απ' τους αισχρούς Στασάνορες

μα, πιο πολύ απ' τους προδότες Γόρ­γους». (σελ. 31)

 

Βέβαια, παραδείγματα - φωτεινοί φά­ροι για το μέλλον -άμεσο, μακροπρόθεσμο ή διαχρονικό- μπορούν ν' αντληθούν και από τη σύγχρονη ιστορία του νησιού. Π.χ. από τον απελευθερωτικό αγώνα του 1955-59, όπου δεσπόζει η θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου. Τη διαχρονικότητα αυτής της θυσίας υμνεί ο ποιητής: 

«... οι δειλοί στον απολέμητο σπήλιο ρίχνουν βενζίνη

καίνε το σώμα μέσα σε λίγα λεπτά

καίνε μονά­χα το σώμα

κι ένα μικρό τρυπομάζη - δί­πλα στη σκήτη, που είχε φτιάξει τη δική του φωλιά

όμως την ψυχή δεν μπορούν να την κάψουν

την ιστορία αυτή στους αιώνες θα λέει ο πατέρας στον γιο κι ο παππούς στο εγγόνι...». (σελ. 34)

 

Από τις κορυφαίες στιγμές του βιβλίου το ποίημα «Το πηγάδι» (σελ. 36) όπου επιχειρείται μια παρώδηση και μια παράλληλη συνανάγνωση του γνωστού παραδοσιακού κυπριακού τραγουδιού «Τέσσερα τζιαι τέσσερα» με τη σύγχρονη κυπριακή τραγωδία του 1974 και τον χαμό ενός αγνοούμενου, που μικρός άκουγε με δέος και απορία τον παππού του να τού τραγουδά το πιο πάνω άσμα. Ο μύθος πε­ριπλέκεται περίτεχνα με την ιστορία και οι παραλληλισμοί λειτουργούν με αισθητική επάρκεια: 

«... ήρθε ο καιρός κι ο μαύρος πήρε και τον παππού

κι ήταν καλύτερα γιατί δεν έμαθε

δεν έμαθε πως στρατιώ­της στον πόλεμο σαν πήγε ο Παναγιώτης

ο εγγονός του ο πιο μικρός

καθώς τον έσπρωχναν στο πηγάδι των εκατόν ορκών σ' ένα χωριό, την Αγιά

θυμήθηκε τον παπ­πού του και το τραγούδι του

και πικραμέ­νος σιγοψιθύρισε:

"Να πείτε της μανούλας μου στα μαύρα να ντυθεί

Γιατί τον γιον της τον μιτσήν δεν θα τον ξαναδεί"...». (σελ.37)

Πηγή: Πατριδογνωσία και επική ανάταση  και βιβλιολογικό ιστολόγιο.